Δευτέρα 1 Αυγούστου 2011

Εισαγωγικά - Η ιστορία ενός ονόματος

Οι Γούλες, ένας από τους πιο σημαντικούς κατοικημένους χώρους της παραποτάμιας ζώνης του μέσου ρου του Αλιάκμονα, έχουν μια σημαντική διαδρομή μέσα στους αιώνες που ξεκινάει από τους προϊστορικούς χρόνους και τη νεολιθική εποχή (6500 π.Χ.) διατρέχει τη Ρωμαϊκή εποχή και φτάνει μέχρι τις μέρες μας. Ενδεικτικά όλων των εποχών είναι οι ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν στις θέσεις Βαρεμένοι ή Νησί όπου βρέθηκαν κτίσματα νεολιθικής εποχής και καύσης νεκρών, και στη θέση Τούρλα όπου βρέθηκε νεκροταφείο της Μέσης Εποχής του Χαλκού (2000-1600 π.Χ.).
Παρ’ όλα αυτά η πρώτη γραπτή μαρτυρία του ονόματος υπάρχει στο χειρόγραφο 201, γνωστότερο και ως Κώδικας της Ζάβορδας. Πρόκειται για έναν κατάλογο των γύρω χωριών μαζί με τις προσφορές και τα αφιερώματα των πιστών στο μοναστήρι. Ο κώδικας ξεκίνησε να συμπληρώνεται όταν ιδρύθηκε η μονή, περίπου στα 1534. Εκεί αναφέρεται για πρώτη φορά το όνομα «χωρίον Γούλαις» και από κάτω τα ονόματα των πιστών που πρόσφεραν στη μονή.
Την ύπαρξη μιας ζωηρής χριστιανικής κοινότητας μαρτυρούν και οι σημαντικοί ναοί του χωριού από το 1600 μ.Χ. περίπου, όπως ο Άγιος Αθανάσιος, οι Άγιοι Απόστολοι και ο Άγιος Γεώργιος.  Μάλιστα, η Παναγία των Γουλών είναι ένα από τα σημαντικά  μεταβυζαντινά μνημεία της περιοχής με εξαιρετικές αγιογραφίες του 1606.
Το 1923 εγκαταστάθηκαν στο χωριό και προσφυγικές οικογένειες οι οποίες έδωσαν με την εργατικότητά τους μια άλλη δυναμική.
Μέχρι τώρα δεν υπάρχουν ερμηνείες για την προέλευση του ονόματος. Για την ιστορία του χωριού έχουν γράψει μερικά άρθρα στον τοπικό τύπο ο Μάκης Καραγιάννης, μια εργασία έχει εκπονήσει ο Βασίλης Ν. Τσάμος, ενώ ένα βιβλίο το οποίο είναι υπό έκδοση ετοιμάζει ο Παύλος Χατζηωαννίδης. Από προφορικές μαρτυρίες που έχω ακούσει, λέγεται ότι έλαβε το όνομα από κάποιον ξένο στρατηγό Γουλιέλμο που πέθανε εδώ. Πάντως, αν αναζητήσουμε τη λατινική ετυμολογία θα δούμε ότι το gula που   σημαίνει φάρυγγας, λαιμός στον πληθυντικό γίνεται gules. Ίσως να σχετίζεται με το σχήμα και τη γεωγραφία της περιοχής. Οι αφηγήσεις πάντως και ο θρύλος λένε ότι κάποτε το χωριό ήταν χτισμένο κάτω τον κάμπο, στην περιοχή «Βαρεμένοι» ή «Βαρεμένη». Επειδή όμως οι κάτοικοι χτυπήθηκαν ανέβηκαν στη σημερινή τοποθεσία. Προσωπικά θυμάμαι τον παππού μου να αναφέρει ότι παλιά, όταν όργωνε στην περιοχή βρήκε ένα τεράστιο μακρύ σίδερο και επιβεβαίωνε τη σχετική ιστορία για την πρώτη τοποθεσία του χωριού στη θέση "Βαρεμένοι". Πάντως ο θρύλος που επιζούσε μέχρι τις μέρες μας, επαληθεύτηκε τελικά από τις αρχαιολογικικές ανασκαφές. Από τον Κώδικα της Ζάβορδας φαίνεται ότι η καταγωγή του ονόματος χάνεται  στην περίοδο της Ρωμαϊκής και Βυζαντινής εποχής, όπως συμβαίνει και με άλλα τοπωνύμια της περιοχής: Σέρβια, Καισαρειά κτλ.. Είναι φανερό ότι εφ' όσον οι Γούλες σύμφωνα με το οθωμανικό κατάστιχο του 1528 ήταν μια ακμαία χριστιανική κοινότητα με 126 σπίτια και 500 κατοίκους πρόκειται για ένα χωριό με σημαντική δραστηριότητα αιώνων και στα χρόνια του Βυζαντίου.

Δεν υπάρχουν σχόλια: