Τρίτη 21 Μαΐου 2013

50 + 16 Φωτογραφίες από τις δεκαετίες 50-80


teliko? - slideshow 
+ 16 νέες φωτογραφίες από τον Βασίλη Ν. Τσάμο. Είναι  εξαιρετικές. Τον ευχαριστώ.
(νέα φωτογραφία του Β. Κούτσιανου)
Σύρετε το ποντίκι στην οθόνη και πατήστε  πάνω στο δεξιό τετραγωνάκι για να σας βγάλει τις φωτογραφίες σε πλήρη οθόνη.
 Ευχαριστώ πολύ τον Γιάννη Γκουντούλα για τις φωτογραφίες με τους δασκάλους Γέροντα και Γρηγοριάδη. Τον Κώστα Μαργαρίτη για τις παλιές φωτογραφίες με τους δασκάλους αλλά και για το σκανάρισμα των φωτογραφιών. Τον Τάκη Δρογούτη για τις πολλές φωτογραφίες που έστειλε. Τον Βασίλη Κούτσιανο για τη φωτογραφία του 1968 με τον πατέρα του και τους άλλους Γουλιώτες στον Πειραιά μπροστά στο καράβι για τη Γερμανία.  Όποιος θέλει μπορεί στα σχόλια  να συμπληρώσει τα ονόματα γιατί πολλά  δεν τα θυμόμαστε . Αν πατήστε το "διαβάστε περισσότερα" θα δείτε μερικές φωτογραφίες πιο μεγάλες. Κάντε κλικ πάνω τους για να τις δείτε ακόμη πιο μεγάλες.

Σάββατο 28 Απριλίου 2012

Γούλες: Καλοκαίρι του 1968. Ένα ξεχασμένο φίλμ του Νίκου Καραγιάννη



Σύντομο ιστορικό

Το καλοκαίρι του 1968 ο θείος μου ο Νίκος επέστρεψε από τη Μελβούρνη -μετά από 20 χρόνια περίπου- για πρώτη φορά στο χωριό. Μαζί του είχε μια μικρή κινηματογραφική μηχανή super 8. Έμεινε ολόκληρο τον Αύγουστο '68 και απαθανάτισε διάφορα περιστατικά. Το γάμο του Θωμά του Μητσαριώτη, την κατάθεση στεφάνων στο σχολείο, και τον κάμπο όπως ήταν πριν γίνει η λίμνη. Εκείνο το ξεχασμένο φιλμ έφτασε πριν λίγο καιρό, από την κόρη του Τούλα, στα χέρια μου και ανέβασα ένα κομμάτι. Όποιος αναγνωρίζει πρόσωπα που δεν μπόρεσα να βρω μπορεί να τα γράψει παρακάτω στα σχόλια για να καταλάβουμε όλοι.  Για μεγαλύτερη ακρίβεια βάλτε πλήρη οθόνη και παγώστε την εικόνα 
                                                                                                                                             Μάκης

Κυριακή 28 Αυγούστου 2011

Οι Γούλες στο οθωμανικό φορολογικό κατάστιχο του 1528


Σύμφωνα με το οθωμανικό φορολογικό κατάστιχο Mufassal tahrir defteri, αρ. 385 που φυλάσσεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη «Κύριλλος και Μεθόδιος» στη Σόφια της Βουλγαρίας, όπου καταγράφονται τα φορολογικά έσοδα ανά οικισμό προκύπτει ότι οι Γούλες ήταν ο ενδέκατος μεγαλύτερος οικισμός σε όλη την περιοχή του καζά Σερβίων. Η περιοχή αυτή της πρώιμης Τουρκοκρατίας συμπίπτει με ολόκληρο τον σημερινό γεωγραφικό χώρο Κοζάνης – Σερβίων. Τμήμα του κατάστιχου ερεύνησε και μετέφρασε στα ελληνικά ο  Β. Δημητριάδης, καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης, ενώ  το απόσπασμα για τη Δυτική Μακεδονία δημοσίευσε στα «Ελιμειακά» ο Γεώργιος Τσότσος1
Στη σελίδα 140β του χειρογράφου υπάρχει η εγγραφή: Γούλας - 126 χριστιανικές εστίες, 3 μουσουλμανικές. Με 567 κατοίκους κατά προσέγγιση και 126 εστίες αναδεικνύεται ο ενδέκατος οικισμός του καζά. Προηγούνται τα Σέρβια με 1075 εστίες και 4838 πιθανό πληθυσμό που ήταν η πρωτεύουσα της διοικητικής ενότητας, ενώ ακολουθούν κατά σειρά: Βελεβεντό 651 – 2930, Κάλιανη 619 -2786, Ράχοβο 304 – 1368, Γκράτσιανη 222 – 999, Μεγάλη Βάνιτσα 222 – 999, Λουτρός 208 – 936, Κρανίκ και Τζίντζιροχώρι 204 – 918, και Κοζάνη 154 – 693.

Ο ναός του Αγίου Γεωργίου

 Μάχη με τον χρόνο δίνει και ο ναός του Αγίου Γεωργίου όπως φαίνεται στη φωτογραφία. Πρόκειται για ένα παλιό ναό περίπου του 1600 όπως ήταν και οι υπόλοιποι του χωριού, δηλαδή της Παναγίας και οι παλιοί των Αγίων Αποστόλων και του Αγίου Αθανασίου. Πριν από 15 χρόνια περίπου που τον επισκέφτηκα, ολόκληρο το σώμα του ναού αν  και ετοιμόρροπο σώζονταν κανονικά. Σήμερα είναι χωρίς σκεπή και οι δύο τοίχοι έχουν καταρρεύσει. Το στέγαστρο που τοποθέτησε η εφορία βυζαντινών αρχαιοτήτων δεν αρκεί. Σε λίγο καιρό αν δεν ενδιαφερθεί κανείς μάλλον θα αποτελεί κι αυτός παρελθόν και χαλάσματα.

Παρασκευή 19 Αυγούστου 2011

Ταφικές πρακτικές της εποχής του χαλκού του νεκροταφείου στις Γούλες Κοζάνης

Αγγείο από τάφο του νεκροταφείου. Λεκανίδα με λαβές
Σημαντικά πορίσματα καταθέτει στη  διδακτορική της διατριβή η Χριστίνα Ζιώτα με τίτλο «Ταφικές πρακτικές και κοινωνίες της εποχής του χαλκού στη Δυτική Μακεδονία. Τα νεκροταφεία στην Κοιλάδα και τις Γούλες Κοζάνης». (2007). Η διατριβή, τα πιο σημαντικά σημεία της οποίας παρουσιάζουμε εδώ,  αναφέρεται στο νεκροταφείο στη θέση Τούρλα που ήρθε στην επιφάνεια από την ανασκαφή που έγινε στα πλαίσια της ΙΖ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων τον Δεκέμβρη του 1993. Οι αναλύσεις αναθρακολογικού υλικού έδειξαν ότι στα δάση της κοιλάδας του Αλιάκμονα με τις ήπιες κλιματολογικές συνθήκες κυριαρχούσε η βελανιδιά και το πεύκο. Κοντά στην Τούρλα και σε απόσταση 300 μ. ΝΔ έχει εντοπιστεί ένας αρχαιολογικός οικισμός της μέσης εποχής του Χαλκού, στον οποίο πιθανότατα ανήκε το νεκροταφείο. Ο χώρος αποτελεί πλέον τμήμα του πυθμένα της λίμνης. Το προϊστορικό νεκροταφείο  χρονολογείται στην ύστερη πρώιμη εποχή του Χαλκού, περί το 1700 π. Χ. Εξετάζεται το ανθρωπολογικό υλικό, οι διατροφικές συνήθειες του πληθυσμού, η ηλικία ταφής, το φύλο και η  διαδικασία ταφής.
Στο νεκροταφείο ερευνήθηκαν 53 τάφοι εκ των οποίων 14 κιβωτιόσχημοι και 24  πίθοι δηλ. ταφές στο εσωτερικό μεγάλων αγγείων. Οι περισσότερες ταφές ήταν κτερισμένες. Κοσμήματα, κεραμικά αγγεία, και εγχειρίδια από χαλκό, πέτρα ή οστά ήταν συνήθως τα κτερίσματα που βρέθηκαν στους τάφους.

Τετάρτη 3 Αυγούστου 2011

Τα παράπονα στον…Μητροπολίτη. Ένα έγγραφο του 1910


Το παρακάτω έγγραφο το οποίο βρήκα στα Γενικά Αρχεία της Κοζάνης, προέρχεται από τη Μητρόπολη Κοζάνης. Βρισκόμαστε ακόμη στην περίοδο της Τουρκοκρατίας για τη Μακεδονία. Οι αποστολείς του εγγράφου Γ. Στοϊκός και Αφοί Τόλιου προφανώς διαχειρίζονται τα κτήματα της περιοχής. Επειδή οι εορτές είναι και αργίες παραπονούνται στο μητροπολίτη ότι οι χωρικοί επιμένουν να τηρούν όλες τις αργίες πράγμα το οποίο αποβαίνει εις βάρος της εταιρείας τους. Ζητούν λοιπόν από τον μητροπολίτη να τους αποστείλει το επίσημο εορτολόγιο –«εσφραγισμένο και υπογεγραμμένον» για να λυθούν οι διαφορές τους με τους εργαζόμενους στα χωράφια της εταιρείας τους.
Ολόκληρο το έγγραφο έχει ως εξής:

157 βαπτιστικά ονόματα στου χωριού στον Κώδικα της Ζάβορδας.

Ο  κώδικας αρ. 201 της Μονής μεταμορφώσεως του Σωτήρος  είναι ένα σημαντικό κείμενο το οποίο έχει χρησιμοποιηθεί πολλές φορές ως μοναδική μαρτυρία για την πρώιμη ιστορία των οικισμών της Δυτικής Μακεδονίας. Η Μαρία Χριστίνα –Χατζηιωάννου  στο βιβλίο της «Η ιστορική εξέλιξη των οικισμών του Αλιάκμονα κατά την τουρκοκρατία», διακρίνει δυο περιόδους εγγραφών. Από την ίδρυση της μονής 1532/1534 έως το έτος της ενιαίας μεταγραφής των ονομάτων από τον Ιωάννη Ζωγράφο το 1692 και τη νεώτερη του 18ου-20ου αιώνα. Παρατηρεί δε ότι με το πέρασμα των χρόνων τα Σέρβια υποτριπλασιάζουν τον αριθμό των αφιερωτών μετά το 1692, ενώ οι Γούλες, το Πολύραχο, το  Ρύμνιο και το Τριγωνικό τον υποδιπλασιάζουν. Αποδίδει μάλιστα τη μεγάλη πτώση στο γεγονός ότι συμπαρασύρονται από την παρακμή των χριστιανικών Σερβίων και την οικονομική ανάπτυξη της Κοζάνης.
Ο κώδικας περιέχει 157 εγγραφές  με τα βαπτιστικά ονόματα των αφιερωτών στη σελίδα 86 –« Γούλης χορίον» και στη σελίδα 88γ, 88δ, 88ε  με την επιγραφή «Γούλαις χωρίον». Τα ονόματα είναι τα εξής:

Τρίτη 2 Αυγούστου 2011

Ο ναός της Παναγίας. Ένα σημαντικό μεταβυζαντινό μνημείο στις Γούλες


Το ιστορικό μιας αποκατάστασης
 Η παρεκκλήσι της Παναγίας αποτελεί ένα σημαντικό μνημείο η αξία του οποίου όμως ήταν άγνωστη. Αυτός ήταν ο λόγος ώστε ενώ μέχρι το δεκαετία του 60 ήταν καλά συντηρημένο με άριστες τοιχογραφίες μετά εγκαταλείφθηκε και έγινε ερείπιο. Η στέγη έπεσε, πόρτα δεν υπήρχε και έγινε καταφύγιο για πρόβατα και γίδια. Το καλοκαίρι του 1991 επισκέφτηκα μετά από πολλά χρόνια το ναό και ανακάλυψα τις εξαιρετικές τοιχογραφίες. Μίλησα προσωπικά γι’ αυτό στον τότε μητροπολίτη Διονύσιο αλλά παρά τις υποσχέσεις που πήρα δεν έγινε τίποτε. Έγραψα, όμως, το παρακάτω άρθρο στην Παρέμβαση (Νοέμβριος 1991) και το έστειλα μαζί με μια σχετική επιστολή στην Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων στη Βέροια. Είχα την τύχη να η επιστολή να φθάσει στα χέρια ενός εξαιρετικού επιστήμονα και ευαίσθητου ανθρώπου, του Σωτήρη Κίσσα, ο οποίος ήταν προϊστάμενος. Μου τηλεφώνησε αμέσως και με διαβεβαίωσε ότι το καλοκαίρι θα έστελνε ένα ειδικό συνεργείο στην αποκατάσταση των βυζαντινών μνημείων για να πιάσει δουλειά. Πράγματι, το καλοκαίρι του 1992 το συνεργείο μέσα σε δυο βδομάδες αποκατέστησε τον ναό, με τα ίδια υλικά, στην αρχική του μορφή. Έβαλε καινούρια σκεπή και πόρτα. Όπως φαίνεται και από τις φωτογραφίες ο ναός δεν διαφέρει από την αρχική του μορφή.
Ο ναός το 1991


Η αρχαιολογική έρευνα στην περιοχή τών Γουλών

Οικοδομικά λείψανα της Μέσης Νεολιθικής Περιόδου, από τον προϊστορικό οικισμό της θέσης Βαρεμένοι Γουλών, Δήμου Σερβίων, Ν. Κοζάνης (ανασκαφή 2001)
Το 1985 εγκαινιάζεται η νεώτερη αρχαιολογική έρευνα στην περιοχή της τεχνητής λίμνης Πολυφύτου. Περιλαμβάνει εντοπισμό των χώρων κατά μήκος της όχθης της λίμνης και ανασκαφική έρευνα. Όλες οι αρχαιολογικές θέσεις πλήττονται από τα νερά της λίμνης, με αποτέλεσμα τη διάβρωση τους που τις πιο πολλές φορές είναι ολοκληρωτική. Η επιφανειακή έρευνα της περιοχής που πλήττεται από τα νερά της τεχνητής λίμνης έφερε στο φως μεγάλο αριθμό αρχαιολογικών χώρων των προϊστορικών και των ιστορικών χρόνων, που προσεγγίζουν τους 100. Ανασκαφικά ερευνήθηκαν 9 θέσεις οικισμών και 10 θέσεις νεκροταφείων. Στόχος της έρευνας είναι η διάσωση των στοιχείων που συνθέτουν τον πολιτισμό της κοιλάδας και η μελέτη και προβολή της ιστορίας της περιοχής, με αρχή της την Αρχαιότερη Νεολιθική Περίοδο. Θεωρούμε την έρευνα ιδιαίτερης σημασίας και για το σωστικό της χαρακτήρα, αλλά και για το γεγονός ότι συνδέεται με ένα σημαντικό γεωγραφικό χώρο, διαχρονικό πέρασμα πολιτιστικών στοιχείων και φυλετικών ομάδων.

Δευτέρα 1 Αυγούστου 2011

Εισαγωγικά - Η ιστορία ενός ονόματος

Οι Γούλες, ένας από τους πιο σημαντικούς κατοικημένους χώρους της παραποτάμιας ζώνης του μέσου ρου του Αλιάκμονα, έχουν μια σημαντική διαδρομή μέσα στους αιώνες που ξεκινάει από τους προϊστορικούς χρόνους και τη νεολιθική εποχή (6500 π.Χ.) διατρέχει τη Ρωμαϊκή εποχή και φτάνει μέχρι τις μέρες μας. Ενδεικτικά όλων των εποχών είναι οι ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν στις θέσεις Βαρεμένοι ή Νησί όπου βρέθηκαν κτίσματα νεολιθικής εποχής και καύσης νεκρών, και στη θέση Τούρλα όπου βρέθηκε νεκροταφείο της Μέσης Εποχής του Χαλκού (2000-1600 π.Χ.).
Παρ’ όλα αυτά η πρώτη γραπτή μαρτυρία του ονόματος υπάρχει στο χειρόγραφο 201, γνωστότερο και ως Κώδικας της Ζάβορδας. Πρόκειται για έναν κατάλογο των γύρω χωριών μαζί με τις προσφορές και τα αφιερώματα των πιστών στο μοναστήρι. Ο κώδικας ξεκίνησε να συμπληρώνεται όταν ιδρύθηκε η μονή, περίπου στα 1534. Εκεί αναφέρεται για πρώτη φορά το όνομα «χωρίον Γούλαις» και από κάτω τα ονόματα των πιστών που πρόσφεραν στη μονή.
Την ύπαρξη μιας ζωηρής χριστιανικής κοινότητας μαρτυρούν και οι σημαντικοί ναοί του χωριού από το 1600 μ.Χ. περίπου, όπως ο Άγιος Αθανάσιος, οι Άγιοι Απόστολοι και ο Άγιος Γεώργιος.  Μάλιστα, η Παναγία των Γουλών είναι ένα από τα σημαντικά  μεταβυζαντινά μνημεία της περιοχής με εξαιρετικές αγιογραφίες του 1606.